Klimaat en milieu

Opwarming van de aarde

Met opwarming van de aarde wordt verstaan: stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde vanaf de pre-industriële periode (19e eeuw).

Opwarming van de aarde is één van de verschijnselen die klimaatverandering met zich meebrengt. Het warmer worden van de aarde gaat gepaard met andere verschijnselen, zoals woestijnvorming, stijging van de zeespiegel, overstromingen en veranderingen in de regenvalpatronen.

Hoeveel warmer is de aarde geworden?

Volgens metingen steeg de temperatuur op aarde met gemiddeld 0,9 graden in de afgelopen 140 jaar. Het KNMI noteert zelfs een stijging van bijna 2 graden in Nederland tussen 1906 en 2017.

Klimaatwetenschappers zijn het er over eens dat de gemiddelde temperatuur op aarde sinds halverwege de 20^e eeuw rap is toegenomen. De onderstaande afbeelding laat dat goed zien (bron: Nature Geoscience).

De gele cirkel illustreert de periode waarin de temperatuur voor het eerst ver boven de 14 graden uit is gekomen.

De gemiddelde temperatuur op aarde bedraagt nu ongeveer 14,8 graden.

Waarom wordt het warmer op aarde?

De gemiddelde temperatuur op aarde wordt veroorzaakt door een toenemende concentratie broeikasgassen in de atmosfeer. Toename van deze gassen in de atmosfeer wordt ook wel het ‘broeikaseffect’ genoemd.

Een aantal bekende broeikasgassen zijn:

Koolstofdioxide (CO2)
Methaan (CH4)
Distikstofmonoxide (N2O)
Waterdamp (H2O)

Het aandeel broeikasgassen in de atmosfeer bedraagt ongeveer 0,4 procent.

Hoe werkt het broeikaseffect?

Het broeikaseffect werkt als volgt:

Zonlicht straalt door de atmosfeer en bereikt de bodem van de aarde
Een deel van het licht wordt weerkaatst en gaat terug de ruimte in
Een deel van de straling wordt geabsorbeerd en verwarmt het aardoppervlak
Het aardoppervlak straalt een deel van deze warmte weer terug richting de atmosfeer
Broeikasgassen die zich ophopen in de atmosfeer zorgen er voor dat een deel van de straling niet kan ontsnappen, maar wordt vastgehouden
Hier wordt de straling weer naar het aardoppervlak teruggestuurd

Het broeikaseffect an sich is niet slecht of schadelijk. Sterker nog, het is juist heel nuttig, omdat het er voor zorgt dat warmte op aarde behouden blijft. Zonder het broeikaseffect zou het op aarde -19 graden gemiddeld zijn.

Versterkt broeikaseffect

Het probleem is dat het broeikaseffect al vele tientallen jaren wordt versterkt: er wordt netto meer warmte vastgehouden (en teruggestuurd naar het aardoppervlak) dan dat de atmosfeer kan ontsnappen. De aarde ontvangt circa 0,3 procent meer energie (warmte) dan dat het afgeeft. Het gevolg is dat de gemiddelde temperatuur langzaam stijgt.

Wat zijn de gevolgen van opwarming?

Opwarming van de aarde kent uiteenlopende gevolgen en zijn afhankelijk van waar je je bevindt op aarde. Op veel plaatsen wordt het droger als gevolg van temperatuurstijgingen. In andere gebieden wordt het juist natter.

Deze veranderingen in het klimaat hebben allerlei (onomkeerbare) gevolgen:

Versneld afsmelten van de ijskappen
Water- en voedseltekorten op plekken waar het droger wordt
Meer overstromingen doordat de zeespiegel stijgt
Afname of verandering in biodiversiteit
Verzuring van de oceanen
Meer bosbranden
Meer woestijnvorming
Vergrote kans op langere hittegolven

Ook in Nederland zal het klimaat veranderen:

Vergrote kans op extreem weer, zoals zware buien en hittegolven
Meer neerslag en grotere kans op overstromingen
Zachtere winters
Drogere en hetere zomers

Wie is verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde?

De meeste klimaatwetenschappers zijn het er over eens dat de mens in grote mate verantwoordelijk is voor de opwarming van de op aarde.

Het versterkte broeikaseffect is het gevolg van:

Toename gebruik fossiele brandstoffen: dus meer uitstoot van broeikasgassen
Toename industriële en agrarische activiteiten: meer CO2-uitstoot
Ontbossing: dus minder bomen die CO2 kunnen opnemen en omzetten in zuurstof

Tot slot speelt ook de bevolkingsgroei een rol: er zijn meer mensen op aarde die gezamenlijk meer broeikasgassen uitstoten.

Hoeveel warmer wordt de aarde?

Volgens het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) stijgt de temperatuur op aarde de komende tijd verder door. Een gemiddelde stijging van 1,5 graden wordt, als er niets wordt ondernomen, naar verwachting al binnen 20 jaar bereikt.

Als de uitstoot van broeikasgassen op hetzelfde niveau blijft doorgaan, zal de aarde rond het jaar 2100 zo’n 2,6 tot 4,8 graden warmer zijn dan in het jaar 2000.

Internationaal zijn er daarom afspraken gemaakt om de temperatuur van de aarde onder controle te houden en niet verder te laten stijgen dan ruim onder de 2 graden celsius. 1,5 graad stijging is het streven.

Welke oplossingen zijn er tegen opwarming van de aarde?

Om de opwarming van de aarde te beperken, zijn er meerdere oplossingen.

Deze zijn alleen effectief als ze op grote schaal (mondiaal) worden toegepast:

Overstappen naar duurzame energiebronnen

Door over te stappen naar duurzame energie, zoals zonne-energie, windenergie en waterkracht, zijn er minder fossiele brandstoffen nodig. Hierdoor gaat de netto CO2-uitstoot omlaag.

Algehele verduurzaming

Zowel de industriesector, transportsector, landbouwsector als de gebouwde omgeving moeten verduurzamen. Dat houdt in:

Efficienter omgaan met energie, bijvoorbeeld door technologische innovatie
Energie besparen, bijvoorbeeld door betere isolatie en duurzame verlichting
Overstappen op duurzame energie

Zuiniger omgaan met grondstoffen en energie

Door zuiniger om te gaan met grondstoffen, hoeven er minder nieuwe grondstoffen uit de natuur te worden gehaald. Bovendien komt er hierdoor minder CO2 in de atmosfeer terecht.

Het beste zou zijn om over te gaan naar een volledig circulaire economie.

Minder vlees eten

De veestapel draagt voor een groot deel bij aan de opwarming van de aarde. Bovendien kost de productie van consumptievlees zeer veel water.

Door als consument minder vlees te consumeren daalt de vraag naar vlees. Er worden zodoende minder dieren gefokt wat bijdraagt aan een lagere CO2-uitstoot.

Minder ontbossing

Bomen nemen CO2 op en zetten dit om in zuurstof (O2). Door te stoppen met ontbossing, kan worden voorkomen dat er minder bomen zijn om CO2 op te nemen.

Meer bomen planten

Meer bomen betekent een grotere capaciteit om CO2 op te nemen en om te zetten in zuurstof.

Bronnen

Volkskrant.nl
Knmi.nl
Milieucentraal.nl
Scientificamerican.com
Ipcc.ch
Nasa.gov

Waar ben je naar op zoek?