Waar ben je naar op zoek?

Klimaat en milieu

Klimaatverandering

Iedereen op aarde ervaart de gevolgen van klimaatverandering. Het beïnvloedt de leefomgeving van miljarden mensen. Het vraagt daarom om aandacht en actie van overheden, bedrijven en burgers.

In dit dossier bespreken we:

  • Wat klimaatverandering is
  • Wat de oorzaak is
  • Wat de gevolgen zijn (voor Nederland)
  • Hoe we klimaatverandering kunnen tegengaan

Wat is klimaatverandering?

Klimaatverandering is een langzame verandering in het gebruikelijke weerpatroon. Daarbij horen veranderingen van onze aarde, bijvoorbeeld in oceanen, het landoppervlak en de ijskappen.

Een goed voorbeeld van klimaatverandering zijn de smeltende ijskappen als gevolg van hogere gemiddelde temperaturen.

Klimaatverandering is, in tegenstelling tot wat sommigen denken, geen nieuw principe. Als gevolg van vulkanische uitbarstingen en andere natuurlijke veranderingen verandert het klimaat op aarde al sinds miljoenen jaren.

Oorzaak

Klimaatverandering kent natuurlijke oorzaken en menselijke oorzaken.

Op deze laatste gaan we hieronder verder in:

Broeikasgassen

In de atmosfeer zijn van nature broeikasgassen aanwezig, zoals koolstofdioxide (CO2), waterdamp (H2O), methaan (CH4), ozon (O3) en stikstofdioxide (NO2).

Deze gassen houden de warmte van de zon vast. Daarmee zorgen ze ervoor dat de temperatuur op aarde in evenwicht blijft. Zonder deze gassen zou de aarde zeer snel afkoelen.

Een overzicht van de broeikasgassen die het meest worden uitgestoten wereldwijd (cijfers: IPCC 2011).

Sinds de industriële revolutie komt er echter steeds meer broeikasgas in de atmosfeer terecht, omdat we op steeds grotere schaal fossiele brandstoffen, zoals olie, gas en kolen zijn gaan verbranden. Bij de verbranding van deze grondstoffen komt het broeikasgas (vooral CO2) in de atmosfeer.

Invloed mens

Ook op dit moment verandert het klimaat. Het belangrijke verschil met vroeg is dat de invloed van de mens inmiddels groter is dan de invloed van de natuur, zegt de wetenschap.

Deze ‘invloed’ merken we al sinds 1950 heeft zijn hoogtepunt nog niet bereikt. De temperatuur op aarde stijgt verder door en veel wetenschappers geven aan dat de mens hier grotendeels voor verantwoordelijk is.

Het IPCC (het klimaatpanel van de Verenigde Naties), een team waar duizenden wetenschappers bij betrokken zijn, concludeert dat de uitstoot van broeikasgassen significant is toegenomen sinds het begin van de 20e eeuw. Tussen 1970 en 2011 is de totale uitstoot van broeikassen met 78 procent toegenomen. 

Berekeningen geven aan dat er nu ongeveer 40 procent meer CO2 in de lucht zit dan een paar eeuwen geleden. Het gevolg: er wordt steeds meer warmte wordt vastgehouden en de temperatuur op aarde neemt langzamer maar zeker verder toe.

In absolute zin gaat de temperatuurstijging wellicht langzaam: de gemiddelde temperatuur op aarde is gemiddeld 0,9 graden Celsius toegenomen in vergelijking met 140 jaar geleden. Maar zo’n kleine temperatuursverandering heeft grote gevolgen.

Wie stoten er broeikasgassen uit?

De uitstoot van broeikas kan worden onderverdeeld in:

  • Economische activiteiten/sectoren
  • Landen/overheden

Per economische sector

6 sectoren die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van broeikasgassen:

  1. Energieopwekking (stroom en warmte): uitstoot van broeikasgas gerelateerd aan het opwekken van stroom (en warmte) door energiecentrales die kolen, gas of olie verbranden.
  2. Landbouw, bosbouw en ontbossing: uitstoot van broeikasgas gerelateerd met het gebruik van land en bos ten behoeve van de productie van groenten, fruit en dieren voor consumptie.
  3. Industrie: uitstoot van broeikasgas door het verbranden van fossiele brandstoffen (met name olie) voor andere doeleinden dan het opwekken van elektriciteit. Denk hierbij aan de chemische industrie (maken van plastics) en het omzetten/vervormen van mineralen, zoals ijzer, koper, chroom, natrium, kalium, etc.
  4. Transport: uitstoot van broeikasgas geassocieerd met de verbranding van fossiele brandstoffen in verband met transport over water, land of door de lucht
  5. Gebouwen: uitstoot van broeikasgas door het stoken van brandstoffen die nodig zijn voor de verwarming van gebouwen en het bereiden van eten in huishoudens.
  6. Overig: overige uitstoot van broeikasgas die niet direct is gerelateerd met elektriciteits- of warmteproductie, zoals het extraheren, opboren, raffineren en transporteren van fossiele brandstoffen.

Een schematisch overzicht terug van de verschillende economische sectoren en hun wereldwijde percentuele bijdrage van broeikasgas (cijfers: IPCC 2011).

Uitstoot broeikasgas per land

De uitstoot van broeikasgassen kan ook worden verdeel per land.

Hieronder een tabel met de landen die het meeste CO2 uitstoten (cijfers: IPCC 2011):

LandPercentage werelduitstoot
China28 procent
Verenigde Staten16 procent
EU10 procent
India6 procent
Rusland6 procent
Japan4 procent
Overige landen in de wereld30 procent

Decennialang stond de Verenigde Staten bekend als de grootste energieverbruiker en uitstoter van CO2 wereldwijd. Tot en rond het jaar 2000 voert China echter grote economische hervormingen door waardoor de uitstoot in de jaren erna explosief steeg. Sinds 2006 stoot China dan ook meer CO2 uit dan de Verenigde Staten.

Interessant feit:

Een aantal rijke oliestaten, zoals Qatar (40,3 ton CO2 per inwoner per jaar), Koeweit (29,9 ton) en Bahrain (18,7 ton), stoten gemiddeld het meeste CO2 uit per hoofd van de bevolking.

Voorbeeld: per inwoner is de CO2-uitstoot van een inwoner uit Qatar bijna zes keer hoger dan een inwoner uit China.

Gevolgen

Door een toename in broeikasgassen in de atmosfeer stijgt de gemiddelde temperatuur op aarde.

Dit heeft gevolgen hebben voor de veiligheid en gezondheid van mens en natuur.

Een overzicht van de gevolgen met de meeste consequenties:

Stijging zeespiegel

Een belangrijk gevolg van de opwarming van de aarde is het smelten van de gletsjers en ijskappen dat zal resulteren in een stijging van het zeeniveau. Veel ijs op de polen en Antarctica is al verdwenen en er wordt verwacht dat er de komende tientallen jaren nog meer ijskappen en gletsjers zullen smelten. De zeespiegel ligt daardoor rond het jaar 2100 tussen de 25 en 80 cm hoger dan nu het geval is.

Een ander proces dat bijdraagt aan de stijging van de zeespiegel is het uitzetten van oceaanwater. Omdat de gemiddelde temperatuur op aarde stijgt, neemt ook de watertemperatuur van de oceanen toe. Dat zorgt voor een toename in volume van het water en dus een netto-stijging van de zeespiegel.

Er wordt vaak onterecht gedacht dat smeltend zee-ijs (grote stukken ijs die drijven op zee) de zeespiegel doen stijgen. Volgens de wet van Archimedes is dat echter niet mogelijk: smelten van zee-ijs verplaatst net zo veel water als het eigen gewicht.”

Koen Kuijper (Energie-expert)

Omdat de zeespiegel stijgt, neemt de kans op overstromingen sterk toe. Vooral in kustgebieden en rivierdelta’s van ontwikkelingslanden, zoals in Bangladesh en Indonesië, vormt dit een groot probleem. Deze landen hebben lang niet altijd de (financiële) middelen en kennis om overstromingsgevaar te beperken.

Droogte

Doordat de gemiddelde temperatuur op aarde stijgt, zal dat resulteren in meer droogtes en bosbranden. Woestijnen kunnen zich meer noordelijk of zuidelijk verplaatsen.

Droogtes kunnen ook leiden tot een toename van water- en voedseltekorten. Daarnaast kan de biodiversiteit op land, zee en in de lucht worden aangetast. Verder neemt de kans op hittegolven en andere extreem weer toe. Dit alles vormt met name een groot risico voor ouderen en andere kwetsbare groepen.

Vooral armere, tropische landen krijgen te maken met de gevolgen van klimaatveranderingen. Deze landen hebben niet de financiële middelen en technologieën om zich snel genoeg aan te passen. Men vreest in deze landen voor verschillende problemen, zoals watertekorten, overstromingen, ziektes en slechtere oogsten.

Gevolgen voor Nederland

Op termijn zal klimaatverandering ook in welvarende landen, zoals Nederland, merkbaar worden:

  • Stijging van de zee- en rivierspiegel
  • Nattere, zachtere winters
  • Drogere, hetere zomers
  • Meer neerslag en dus een vergrote kans op overstromingen van rivieren en riolering
  • Aantasting van de biodiversiteit

Klimaatverandering tegengaan

Over één ding zijn de meeste wetenschappers het eens: klimaat verandering is een groot probleem dat vraagt om een globale aanpak.

Mondiaal

Op mondiaal niveau, bijvoorbeeld in de Verenigde Naties (VN), worden bindende afspraken gemaakt om verdere opwarming van de aarde te beperken. Zo werd in december 2015 in Parijs besloten dat de opwarming van de aarde niet meer mag worden dan 1,5 graad in 2100.

Daarnaast is er in Parijs overeengekomen dat welvarende landen 100 miljard dollar aan financiële steun moeten bieden aan minder ontwikkelde landen om hen te helpen zich aan te passen aan de gevolgen van de klimaatverandering. 

Tot slot is in het verlengde Kyoto protocol afgesproken dat de gezamenlijke CO2-uitstoot 18 procent lager moet zijn dan in 1990.

EU

Ook binnen de Europese Unie worden afspraken gemaakt ter vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. EU-landen moeten bijvoorbeeld 20 procent minder broeikasgas uitstoten dan in 1990.

In 2030 moet dat percentage zelfs liggen op 40 procent. Deze afspraken zijn dus strenger dan die uit het Kyoto protocol.

Nederland

De afspraken die binnen de EU zijn gemaakt, hebben uiteraard ook betrekking op Nederland. In 2023 moet 16 procent van de in Nederland gebruikte energie afkomstig zijn van een duurzame energiebronnen in eigen land.

Zelf kun je ook genoeg doen om de klimaatverandering tegen te gaan.

  1. Energie besparen: door minder energie te verbruiken hoeft er minder energie te worden opgewekt en komt er dus minder CO2 in de atmosfeer
  2. Kies voor duurzame oplossingen, bijvoorbeeld vaker met de fiets in plaats van de auto, aanschaffen van zuinigere apparatuur en vervoersmiddelen.
  3. Overstappen op duurzame energie, zoals zonne- of windenergie: bij het opwekken van duurzame energie komt er geen broeikasgas vrij.
  4. Compenseren van jouw eigen CO2-uitstoot, bijvoorbeeld door het planten van bomen of investeren in projecten waarmee energie wordt bespaard
  5. Verminder de consumptie van vlees: bij de productie van vlees komen namelijk veel broeikasgassen vrij

Op Energievergelijk.nl vind je meer informatie over het verminderen van jouw energieverbruik evenals het opwekken van duurzame energie.

Hoewel we de verandering van het klimaat nooit helemaal kunnen tegengaan, is het alsnog zaak om onze uitstoot van broeikasgas tot een minimum te brengen, zodat de opwarming van de aarde beperkt blijft.

Daarnaast is de stijgende zeespiegel een thema dat de Nederlandse overheid al jaren bezig houdt. Een snelle aanpak van zwakke schakels in de kustverdediging is noodzakelijk. Ook neemt de overheid maatregelen om het overstromingsrisico van grote rivieren in te perken, bijvoorbeeld door de instelling van mogelijke noodoverloopgebieden.

Bronnen


Geen antwoord op je vraag gevonden?

Contactformulier

Stel je vraag eenvoudig via ons contactformulier. Wij nemen binnen 2 werkdagen contact met je op.

Stuur ons een bericht

Check onze kennisbank

Antwoorden op veel vragen over energie, het klimaat en meer vind je binnen onze kennisbank.

Naar de kennisbank