Klimaat en milieu

CO2 uitstoot: wat is het en is het schadelijk?

CO2-uitstoot is het vrijkomen van CO2 in de atmosfeer. Dit vindt plaats door de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals olie, kolen en aardgas. Ook mensen en dieren stoten CO2 uit.

Een deel van de CO2-uitstoot wordt opgenomen door bomen, planten en plankton in de zee. Deze organismen zetten CO2 om in zuurstof (O2).

In dit dossier wordt besproken:

Wat CO2 is en hoeveel we ervan uitstoten
Welke gevolgen CO2 uitstoot heeft (broeikaseffect)
Hoe je de CO2 uitstoot kunt berekenen

We duiken er direct in.

Wat is CO2?

Wat is CO2 eigenlijk?

CO2 (koolstofdioxide) is een kleurloos en reukloos gas dat bestaat uit een verbinding tussen koolstof (C) en zuurstof (O2). Het komt van nature voor in de aardatmosfeer.

Zodra CO2 door toedoen van de mens in de atmosfeer terecht komt, spreken we van CO2-uitstoot. Dit draagt bij aan opwarming van de aarde.

Hoeveel CO2 stoten we uit?

De wereldwijde CO2-uitstoot bedraagt circa 38 miljard ton CO2, blijkt uit officiële cijfers (2021) het JRC Science for Policy Report van 2022 (JRC/IEA/PBL).

Deze uitstoot komt voort uit:

Verbranding van fossiele brandstoffen
Landgebruik (omzetting van bos in landbouwgrond)

Ter vergelijking: 1 ton (1.000 kg) CO2 komt vrij bij:

6.000 kilometer rijden met een dieselauto (bij een verbruik van 1 op 15)
71.000 kilometer met een trein afleggen (uitstoot per passagier)
8 keer heen en weer van Amsterdam naar London vliegen (uitstoot per passagier)

Landen met hoogste totale CO2-uitstoot

Deze landen hebben de hoogste totale CO2-uitstoot (in 2021):

Land	CO2-uitstoot	Aandeel wereldwijd
1. China	12,5 miljard ton	32,9%
2. Verenigde Staten	4,8 miljard ton	12,6%
3. India	2,6 miljard ton	7,0%
4. Rusland	1,9 miljard ton	5,1%
5. Japan	1,1 miljard ton	2,9%

Bron: JRC/IEA/PBL 2022

China en de Verenigde Staten stoten dus het meest CO2 uit. Uit cijfers blijkt dat China goed is voor ongeveer 33 procent van de totale wereldwijde uitstoot. De VS komt daarna met 12,6 procent, gevolgd door India (7 procent).

Landen met hoogste CO2-uitstoot per inwoner

Deze landen hebben de hoogste gemiddelde CO2-uitstoot per inwoner:

Qatar – 35,6 ton
Bahrein – 26,7 ton
Kuweit – 25,0 ton
Brunei – 23,5 ton
Verenigde Arabische Emiraten: 21,8 ton

(cijfers 2021, Ian Tiseo, Statista)

CO2-uitstoot Nederland

De totale CO2-uitstoot van Nederland bedraagt zo’n 147 miljoen ton in 2021 (JRC/IEA/PBL 2022). Dat komt neer op circa 8.500 kg per persoon per jaar.

Het deel dat Nederland uitstoot, is goed voor ongeveer 0,39 procent van de wereldwijde uitstoot.

Wie of wat stoot CO2 uit?

CO2-uitstoot komt voor uit:

De energiesector: het opwekken van elektriciteit (olie, gas, en kolen)
De industriesector, bijvoorbeeld voor het produceren van metalen en chemicaliën
De landbouwsector: door omzetting van bos naar landbouwgrond wordt er minder CO2-opgenomen
De transportsector, bijvoorbeeld voor het aandrijven van auto’s, schepen, trainen en vliegtuigen
De gebouwde omgeving, zoals het verwarmen van huishoudens en bedrijfsgebouwen
Overige bronnen, zoals vulkaanuitbarstingen of methaanlekken

Met name de energiesector en industrieën nemen een groot aandeel van de totale CO2 uitstoot in beslag.

Uitstoot transportsector

Veel mensen vragen zich af hoeveel CO2 een auto of vliegtuig uitstoot, omdat zij hier actief een rol in kunnen hebben bij het beperken van de eigen CO2-uitstoot.

Daarom hieronder een overzicht van de uitstoot CO2 (in gram) per passagier per kilometer binnen de transportsector voor een fiets, trein, bus, scooter, kleine personenauto, grote personenauto en vliegtuig.

CO2 uitstoot auto, vliegtuig, bus en trein

Bron data: EEA

*Bij de berekening is rekening gehouden met het gemiddeld aantal passagiers per transportmiddel (in Europa).

Uitstoot mens (via adem)

Ook mensen ademen CO2 uit en dragen daarbij bij aan de totale CO2-uitstoot. Bij planten zie je juist het omgekeerde effecten: die nemen CO2 op.

Maar hoeveel CO2 stoot de mens uit via ademen?

Volgens sciencefocus.com ademt een gemiddeld persoon zo’n 500 liter aan CO2 uit per dag, wat neerkomt op ongeveer 1 kg. Als we dit geval meenemen voor de gehele wereldbevolking komen we uit op 2500 miljoen ton aan CO2 per jaar, ofwel 7 procent van de totale uitstoot van CO2.

Uitstoot per activiteit

Activiteit	CO2-uitstoot
Een vliegtuig op retourvlucht van Amsterdam naar London	18,33 ton (uitstoot voor het hele vliegtuig)
Met het vliegtuig naar Kreta op zomervakantie met het gezin (4 personen)	3,28 ton (uitstoot voor 4 personen)
20.000 km rijden in een benzineauto (bij verbruik: 1 op 15)	2,93 ton
Stroomverbruik op jaarbasis van een gemiddeld huishouden (grijze stroom)	1,50 ton

Directe en indirecte CO2-uitstoot

Er kan verder sprake zijn van directe uitstoot of indirecte uitstoot van CO2. Directe uitstoot vindt plaats bij de bron, terwijl indirecte uitstoot niet direct zichtbaar is.

Voorbeelden:

Directe uitstoot	Indirecte uitstoot
De uitlaatgassen die een auto met verbrandingsmotor uitstoot	Het rijden met een elektrische auto. Bij het fabriceren van de accu komt ook CO2 vrij.
Een elektriciteitscentrale die kolen verbrand om stroom op te wekken	Het aanzetten van je tuinverlichting. Er moet ergens een centrale zijn die je van de nodige stroom voorziet
Een fabriek die CO2-uitstoot om staal te maken uit ijzererts en steenkool	Het eten van vlees. Productie van voer voor dieren.

Stijgt of daalt de CO2-uitstoot?

Op dit moment stagneert de groei van CO2 in de atmosfeer. Dit komt door strengere regelgeving en een toename in duurzame energie.

Wat is het broeikaseffect?

CO2, methaan en andere gassen gedragen zich in de atmosfeer als een broeikasgas. Dit zijn gassen die zorgen ervoor dat de warmte van de zon wordt vastgehouden. Daardoor wordt de evenwichtstemperatuur in stand gehouden.

CO2 is op zichzelf dus helemaal niet schadelijk. Sterker nog, we hebben een bepaalde hoeveelheid CO2 in de atmosfeer nodig.

Maar door mens en machine is de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer de laatste 100 jaar sterk toegenomen. Om deze reden wordt er steeds meer warmte vastgehouden. Het gevolg: de gemiddelde temperatuur op aarde stijgt. Dit wordt het broeikaseffect genoemd. Het broeikaseffect zorgt voor klimaatverandering.

CO2 uitstoot berekenen

Het berekenen van CO2-uitstoot en het effect dat deze uitstoot heeft voor het milieu is erg ingewikkeld.

Brandstof

Door toepassing van scheikunde en wiskunde kan men eenvoudig uitrekenen hoeveel co2 er vrijkomt bij de verbranding van 1 liter diesel of benzine:

Diesel

1 liter diesel weegt 835 gram. Daarvan is 720 gram koolstof. Om deze te verbranden (en om te zetten in CO2) is 1.920 gram zuurstof (O2) nodig. Deze twee waarden kan men bij elkaar optellen: 720 + 1920 = 2640 gram CO2. Ofwel 1 liter diesel stoot afgerond 2,6 kg CO2 uit.

Benzine

1 liter benzine weegt 750 gram. Ongeveer 652 gram daarvan is koolstof. Om deze te verbranden is 1.740 gram zuurstof nodig. Per liter benzine stoot men dus 652 + 1.740 = 2.392 gram (2,4 kg afgerond) CO2 uit.

Vliegtuig

Een vliegtuig verbrandt kerosine en stoot daarbij CO2 uit. Maar niet ieder vliegtuig is even groot en even zwaar gevuld met hetzelfde aantal passagiers. Bovendien verandert de CO2-uitstoot gedurende de hele vlucht:

Bij de start en landing wordt meer CO2 uitgestoten. Op kruishoogte is de uitstoot een stuk lager.
Het gewicht van het vliegtuig neemt af gedurende de vlucht, omdat er brandstof wordt verbrand.

Tot slot is het effect van CO2-uitstoot op grote hoogte anders dan op zeeniveau.

Auto

Ook de CO2-uitstoot van een auto kan sterk verschillen:

Type brandstof: benzine, diesel, gas, hybride of elektrisch?

Een auto met dieselmotor stoot gemiddeld 5 procent meer broeikasgassen uit dan een auto met een benzinemotor.

Gewicht en vorm van de auto

Voor een zwaardere auto is het brandstofverbruik (en dus de CO2-uitstoot) hoger. Hogere auto’s, zoals SUV’s hebben meer luchtweerstand en verbruiken daardoor ook meer.

Vermogen van de auto

Auto’s met meer vermogen, stoten meer CO2 uit dan auto’s met minder vermogen.

Snelheid

Sneller rijden betekent doorgaans een hoger brandstofverbruik en dus een hogere uitstoot. Dat betekent niet dat sneller rijden per km soms zuiniger kan zijn dan langzamer rijden. Dit gaat vooral op als je stadsverkeer vergelijkt met snelwegverkeer.

Rijstijl

Snel accelereren en laat remmen resulteert in een hogere CO2-uitstoot.

Met het nieuwe energielabel is ongeveer te zien hoe zuinig een nieuwe auto is:

Energielabel	Zuinigheid ten opzichte van gemiddelde auto van dezelfde grootte
A	Minstens 20 procent zuiniger
B	10 tot 20 procent zuiniger
C	0 tot 10 procent zuiniger
D	0 tot 10 procent minder zuinig
E	10 tot 20 procent minder zuinig
F	20 tot 30 procent minder zuinig
G	Meer dan 30 procent minder zuinig

In de autovergelijker van Autoweek kun je de energielabels en CO2-uitstoot (gram per kilometer) van alle auto’s met elkaar vergelijken.

Eigen CO2-uitstoot berekenen

Via verschillende websites kun je je eigen CO2-uitstoot berekenen, bijvoorbeeld als je een reis gaat maken met de trein, auto of vliegtuig.

De klimaatcalculator van klimaatplein staat bekend als een redelijk betrouwbare tool voor het berekenen van de CO2-uitstoot.

Hoe kunnen we de CO2-uitstoot verlagen?

Wil je je eigen uitstoot verlagen of compenseren? Dat kan. Er zijn kortweg drie manieren om de CO2-voetafdruk te verminderen.

Energie besparen

Je kunt veel energie besparen door energiebesparende maatregelen te nemen:

Je woning aardgasvrij maken, bijvoorbeeld door te isoleren en duurzaam te verwarmen.
Een HR-ketel aan te schaffen)
Investeren in energiezuinige verlichting
Zelf duurzame energie opwekken met zonnepanelen
Elektrisch te rijden

Je energieverbruik te verlagen

Je kunt ook je eigen energieverbruik verlagen door:

Ervoor te kiezen om niet te reizen met een vliegtuig. Dit heeft verreweg de grootste impact van alle maatregelen
Vaker de fiets te pakken
De kachel minder hoog te zetten
Minder lang te douchen
Minder vlees te eten
Sluipverbruik te voorkomen

CO2-uitstoot compenseren

Er zijn verschillende initiatieven waarbij je je eigen CO2-uitstoot kunt compenseren:

Investeren in projecten waar energie mee wordt bespaard
Planten van bomen: bomen halen CO2 uit de lucht en zetten deze om in zuurstof

Om 1 ton kooldioxide om te zetten in zuurstof moeten 50 middelgrote bomen een jaar lang ‘werken’. Een grotere boom kan in een jaar tot wel 22 kg CO2 compenseren (ncsu.edu). Op 1 hectare (100 x 100 meter) kan men ongeveer 1.000 bomen planten.

Iemand die zijn/haar CO2-uitstoot heeft gecompenseerd, is energieneutraal.

Enkele projecten om de uitstoot van CO2 te compenseren, zijn:

Hivos: biogas in Cambodja
Greanset: duurzame energie in ontwikkelingslanden
Trees for all: planten van bomen

Bronnen

Cijfers CO2-uitstoot – Ourworldindata.org/co2-emissions
United States Environmental Protection Agency (Epa.gov)
CO2 emissions of all world countries – JRC/IEA/PBL 2022 Report

Waar ben je naar op zoek?