Nieuws

Verwachting energieprijzen komende jaren: analyse van kansen en risico’s

Koen Kuijper

28 februari 2024 13 reacties

De energieprijzen bepalen voor een groot deel hoeveel we iedere maand kwijt zijn aan onze vaste lasten. Ze worden gedreven door een complex spel van factoren.

Voor zowel huishoudens als bedrijven rijst de vraag: bevinden we ons aan de vooravond van verdere prijsstijgingen voor stroom en gas, of wordt energie de komende tijd juist goedkoper?

In dit artikel ga ik dieper in op deze kwestie. Hiervoor sprak ik onder meer met Hans van Cleef, een vooraanstaand energie-econoom. Hij deelde zijn inzichten over toekomstige bewegingen van de energieprijzen en de risico’s en kansen die er liggen.

Helemaal onderaan dit artikel leg ik uit wat dit voor jouw energierekening kan betekenen.

Analyse 2023/2024

Wanneer we de ontwikkelingen en toekomstverwachtingen van energieprijzen bespreken, speelt de Europese gasprijs op de Title Transfer Facility (TTF) een cruciale rol. De TTF is een virtuele handelsplaats voor aardgas.

Hieronder zie je hoe de Europese gasprijs zich tussen 2023 en eind februari heeft ontwikkeld op de toonaangevende Amsterdamse ICE-Endex.

Op 26 februari was de beursprijs voor gas ongeveer 23 cent per kubieke meter. Dit vertegenwoordigt een daling van maar liefst 69 procent ten opzichte van begin januari 2023.

Deze afname in de gasprijs is een positieve ontwikkeling voor huishoudens, aangezien het heeft geleid tot aanzienlijk lagere energierekeningen.

Wat ligt ten grondslag aan deze opmerkelijk sterke daling van de prijzen?

Dat zocht ik uit.

Mazzel met het weer

Allereerst hebben we de afgelopen winters enorm veel mazzel gehad met het weer. Nee, niet omdat het nou zo zonnig was of weinig regende, maar omdat de gemiddelde temperaturen in Nederland en de rest van Europa ver boven het gemiddelde lagen.

Als gevolg hiervan was er aanzienlijk minder gas nodig voor het verwarmen van gebouwen.

Minder vraag, aanbod op peil

Daarnaast zie ik een aantal andere belangrijke ontwikkelingen die zich in de afgelopen 14 maanden hebben voorgedaan:

• De vraag naar gas vanuit de Europese industrie was lager dan aanvankelijk verwacht.
• Het aanbod van vloeibaar gas (LNG) nam toe, vooral dankzij een verhoogde levering vanuit de Verenigde Staten.
• Er deden zich relatief weinig verstoringen voor in de aanvoer van LNG.

Dankzij deze ontwikkelingen, in combinatie met het gunstige weer, hoefde Europa minder gebruik te maken van haar gasvoorraden en was er minder noodzaak om extra in te kopen om de voorraden aan te vullen. Dit resulteerde in een neerwaartse druk op de gasprijzen.

Gasopslagen nog goed gevuld

De diagram hieronder toont de vulgraad van gasopslagen in Nederland en de Europese Unie (EU) vanaf 2020 tot en met 2024, gemeten op 25 februari van elk jaar. De vulgraad is een indicatie van hoeveel gas er in opslag ligt als percentage van de totale opslagcapaciteit.

Verwachtingen korte termijn (2024)

Het algehele beeld ziet er op het eerste gezicht dus niet slecht uit. De voorraden zijn goed gevuld voor deze tijd van het jaar, terwijl de kans op kouder weer in de komende periode klein lijkt.

Hoe zal de de gasprijs zich in 2024 ontwikkelen?

Die vraag stelde ik aan Hans van Cleef. Hij is werkzaam als senior energie-econoom bij Publieke Zaken in Den Haag.

Op korte termijn kan de gasprijs licht dalen, maar met het naderende vulseizoen voor de gasopslagen verwacht ik in de tweede helft van 2024 een toename in prijsdruk. Toch moeten we alert zijn op risico’s zoals verstoringen in de LNG-aanvoer of een volledige stopzetting van de gaslevering door Rusland aan Europa, die de prijzen fors kunnen opdrijven.”

Hans van Cleef – energie-econoom bij Publieke Zaken

De aanvoer van (vloeibaar) gas aan Europa lijkt voorlopig op orde, al liggen hier wel een aantal belangrijke risico’s. Het is goed om daar bij stil te staan, omdat de prijs sterk kunnen beïnvloeden.

Verderop in dit artikel ga ik daar verder op in.

Verwachtingen langere termijn (2025 en later)

Maar eerst:

Hoe zit het stroom- en gasprijzen voor de langere termijn? Zijn er andere risico’s of kansen die de prijs beïnvloeden?

Van Cleef geeft antwoord:

Tegen 2026 en 2027 is er minder krapte op de gasmarkt door een substantiële toename van het aanbod LNG door nieuwe projecten in Qatar en de VS. Dit zal naar verwachting leiden tot lagere marktprijzen. Echter, de grotere beschikbaarheid van gas kan de vraag, met name in de industriële sector, ook verder aanwakkeren, wat mogelijk weer leidt tot een stijging van de gasprijs.”

Hans van Cleef – energie-econoom bij Publieke Zaken

Hoewel er meer lucht op de gasmarkt komt, betekent dat niet dat de prijzen zomaar naar het oude niveau zullen terugkeren. Het vloeibare gas dat we nu op grote schaal importeren moet namelijk weer gasvormig worden gemaakt. En dat kost geld. Er wordt op dit moment daarom flink geïnvesteerd in de aanbouw van nieuwe LNG-terminals in Europa.

Feit is dat we voorlopig afhankelijk zullen blijven van gas voor onze stroomvoorziening. Met name in de winter is er veel te weinig duurzame energie om aan de vraag te kunnen voldoen. Een nieuwe kerncentrale laat voorlopig ook nog even op zich wachten. Ten slotte blijven er ook voor de langere termijn een aantal belangrijke risico’s aanwezig.

Risico’s voor hogere gasprijzen

Welke risico’s zijn er op dit moment voor een stijging van de gasprijs?

Een overzicht van de twee belangrijkste:

1. Gaskraan Rusland dicht

Om te beginnen levert Rusland nog steeds de nodige hoeveelheid gas aan Europa. Het gaat hier om iets minder dan 15 procent van de totale toevoer (LNG en pijpleiding). Een substantieel deel dus.

Als Poetin besluit om – vanwege nieuwe sancties of andere redenen – de druk richting Europa op te voeren en de gaskraan dicht te draaien, dan zal dit resulteren in hogere gasprijzen. Het aanbod neemt dan namelijk af, waardoor we nog meer op zoek moeten naar andere (en duurdere) alternatieven.

De Europese Commissie spoort lidstaten overigens aan om vanaf 2027 helemaal geen fossiele brandstoffen meer te importeren uit Rusland. Als landen zich hieraan conformeren, kan dit een prijsverhogend effect hebben.

2. Escalatie conflict Midden-Oosten

Een tweede risico vindt zijn oorsprong in de oorlog tussen Israël en Hamas en de geopolitieke spanningen in het Midden-Oosten, met name tussen Iran en de Verenigde Staten en hun bondgenoten.

Qatar is een belangrijke partner is voor de leveringszekerheid van LNG. Dat is nu al zo en wordt de komende jaren verder opgevoerd. Vanaf 2026 wordt ieder jaar 3,5 miljoen ton LNG geleverd in de Rotterdamse haven. Verschillende bedrijven, waaronder Shell sloten onlangs een groot contract met het staatsbedrijf QatarEnergy.

Het Qatarese gas dat aan ons – en veel andere landen – geleverd wordt, moet voor een belangrijk deel door twee strategisch belangrijke (nauwe) zeestraten:

1. De Straat van Hormuz
2. De Bab al-Mandab straat (en het Suez-kanaal)

Op de kaart hieronder is dat goed te zien:

De Straat van Hormuz is een van de belangrijkste maritieme knooppunten voor de wereldwijde energiemarkt, waar ongeveer een vijfde van de wereldwijde oliehandel doorheen gaat. Het is ook een belangrijke route voor LNG-transporten naar de rest van de wereld.

Het huidige conflict tussen Israël en Hamas heeft de angst voor een uitbreiding naar een breder conflict in het Midden-Oosten doen toenemen. Recentelijke maritieme aanvallen door Houthi-rebellen in de Straat van Bab el-Mandab hebben al laten zien dat de levering van LNG aan Europa in gevaar kan komen.

Een toename van vijandelijkheden in deze straat kan leiden tot grootschalige omleiding van schepen rond de Kaap de Goede Hoop. Dit resulteert in langere vaartijden en hogere brandstofkosten, wat de gasprijs kan beïnvloeden door toegenomen transportkosten.

Vanwege de steun van Iran aan Hamas, Hezbollah in Libanon en de Houthi’s in Jemen, riskeert het land strengere internationale sancties door de VS en de EU, als reactie op zijn indirecte bijdrage aan het escaleren van regionale conflicten. Als vergelding zou dit kunnen leiden tot verdere problemen van Iran in de Straat van Hormuz, door het aanvallen of in beslag nemen van meer schepen, of in het ergste geval, een blokkade van de scheepvaartroute veroorzaken.

Elke verstoring of blokkade in de Straat van Hormuz kan de levering van LNG ernstig verstoren en kan onmiddellijk leiden tot hogere energieprijzen wereldwijd vanwege de angst voor aanbodtekorten.

Wat kan de gasprijs nog meer beïnvloeden?

Maar er zijn nog veel meer factoren die de prijs beïnvloeden.

Een overzicht:

1. Het weer

• Bij kouder weer knalt het gasverbruik omhoog en worden opslagen meer aangesproken.
• Bij zeer warm weer gaat het stroomverbruik omhoog door airco’s, wat prijsverhogend kan werken.
• Orkanen kunnen productie van LNG tijdelijk stopzetten, bijvoorbeeld in de Golf van Mexico.
• Door zeer lage waterstanden in rivieren als gevolg van droogte is het lastig om brandstoffen als diesel en steenkool te vervoeren, wat de vraag naar gas vergroot.

2. Verstoringen in het aanbod

Er kunnen ook andere verstoringen optreden in het aanbod van (vloeibaar) gas aan Europa en de rest van de Wereld.

Denk aan:

• Stakingen bij productiefaciliteiten: we zagen dit vorig jaar onder meer in Australië.
• Technische storingen en onderhoud in de infrastructuur die gebruikt wordt voor de winning, behandeling, opslag, en transport: we zagen dit vorig jaar in Noorwegen.
• Sabotage van stroom- en/of gasleidingen, bijvoorbeeld in de Noordzee of Oostzee.
• Nieuwe conflicten, diplomatieke spanningen tussen landen die grote gasproducenten of -doorvoerlanden zijn.

3. Beleid en valuta

Wanneer centrale banken de rentetarieven verhogen, wordt het duurder voor banken om geld te lenen van de centrale bank. Dit effect sijpelt door naar de bredere economie: bedrijven en consumenten vinden het duurder om te lenen.

Voor energieproducten betekent dit hogere kosten voor het financieren van exploratie, productie en infrastructuurprojecten. Deze hogere kosten kunnen uiteindelijk doorberekend worden in de prijs van gas, waardoor de gasprijs potentieel stijgt.

Ook de koers van de dollar en euro speelt een rol. Een duurdere dollar ten opzichte van de euro betekent dat het voor ons duurder wordt om gas in te kopen, omdat we fossiele brandstoffen vooral afrekenen in dollars. Een ongunstige koers zal zich dus vertalen in hogere energieprijzen voor huishoudens.

4. Marktspeculatie

In het volledige spel is het ook belangrijk om te onthouden dat de stroom- en gasprijs wordt beïnvloed door hoop en angst.

Zowel grote institutionele beleggers als individuele handelaren reageren op nieuws, rapporten, en geopolitieke ontwikkelingen. Positieve en negatieve berichtgeving kan marktspeculanten activeren om gas te kopen of te verkopen. Dit kan leiden tot snelle en soms onvoorspelbare prijsschommelingen

Daarnaast spelen algoritmische handelssystemen een steeds grotere rol in de marktspeculatie. Deze systemen kunnen in fracties van seconden reageren op nieuwsberichten en marktgegevens, waardoor de marktdynamiek verder wordt versterkt.

Wat betekent dit voor jou?

Wat betekenen de verwachtingen rondom de energieprijzen voor jou als huishouden en belangrijker nog: waar doe je slim aan, bijvoorbeeld met het oog op het wel of niet vast zetten van je energietarieven?

Is het wellicht interessant om juist voor een contract met dynamische prijzen te kiezen?

Voor een belangrijk deel komt dit aan op je eigen oordeel en de bereidheid om risico’s te nemen versus de behoefte aan zekerheid. Overweeg je persoonlijke situatie, je verbruikspatronen en hoe comfortabel je bent met de mogelijkheid dat prijzen kunnen stijgen.

Om je verder op weg te helpen in het maken van deze keuze hebben we een artikel samengesteld.

Belasting

Eén ding is zeker: als het aankomt op de uiteindelijke energieprijzen voor Nederlandse huishoudens zijn we voor een belangrijk deel afhankelijk van de energiebelasting en btw die de overheid heft.

Helaas voor consumenten is deze de laatste jaren veel gestegen. De belasting op energie, vooral op gas, maakt de energierekening voor Nederlandse huishoudens aanzienlijk hoger vergeleken met andere Europese landen.

Zelf invloed op je energieprijs

Het enige wat je als consument kunt doen om jouw energieprijzen te beïnvloeden is het selecteren van het juiste energiecontract met de laagste tarieven en beste voorwaarden.

Wij helpen je hier graag bij.

• Raadpleeg daarom onze energievergelijker.
• Voor advies kun je ons bereiken via: 010 – 32 20 011 of info@energievergelijk.nl.

Blijf op de hoogte

Wil je altijd up-to-date zijn met het laatste nieuws over energietarieven, contractopties, verwachtingen en de nieuwste ontwikkelingen op de Nederlandse energiemarkt?

Abonneer je dan gratis op onze X-pagina door deze te volgen en ontvang direct het meest recente nieuws in je feed.