Gasprijs bijna verdubbeld; vast energiecontract direct fors duurder
De ontwikkeling van de gasprijs lijkt grilliger dan een rit in de achtbaan. Gisteren (15 juni) sloot de prijs op 40 euro per megawattuur (MWh), maar tikte tussendoor nog wel even de 50 euro aan. Begin deze maand leek er nog niets aan de hand met een comfortabele 23 euro per MWh.
De hogere gasprijs beïnvloedt ook de energiecontracten en tarieven die worden aangeboden. De dynamische prijzen voor stroom en gas zijn flink gestegen en ook bij de aanbiedingen van vaste contracten rommelt het.
Vaste contract duurder
De eerste opvallende ontwikkeling zien we bij de vaste contracten van Vattenfall, die flink duurder zijn geworden.
Het ‘oude’ tarief was pas 2 weken geleden geïntroduceerd, maar vanaf vandaag gelden de volgende tarieven:
Contract | Oude tarieven | Nieuwe tarieven |
---|---|---|
Vast (1 jaar) | € 0,351 /kWh € 1,267 /m3 | € 0,413 /kWh € 1,440 /m3 |
Vast (3 jaar) | € 0,386 /kWh € 1,333 /m3 | € 0,429 /kWh € 1,445 /m3 |
Ook Eneco verhoogde het tarief van hun meerjarige contract onlangs van € 0,338 per kWh en € 1,242 per m3 naar 0,348 per kWh en 1,308 per m3.
Benieuwd naar de goedkoopste vaste energiecontracten van dit moment? Dit check je hier.
We zien dat energiebedrijven hier en daar hun aanbiedingen aanpassen en hun tarieven wat verhogen. Er lijkt een directe relatie te zijn met de hogere gasprijs.”
Koen Kuijper (Energie-expert)
Engie, een grote energieleverancier, is tijdelijk gestopt met het aanbieden van het driejarige energiecontract. Maar dat heeft volgens een woordvoerder niet te maken met de hogere gasprijs, maar omdat er slechts beperkt stroom en gas is ingekocht voor die lange periode.
Ook prijsvechter Oxxio – onderdeel van Eneco – biedt vanaf vandaag geen vast contract meer aan.
Tarief vast zetten kan nog
Huishoudens moeten er rekening mee houden dat de nieuw aangeboden energiecontracten een stuk duurder gaan worden als de hogere gasprijs langer aanblijft.”
Koen Kuijper (Energie-expert)
Gelukkig zijn er voor huishoudens die op zoek zijn naar zekerheid nog steeds genoeg voordelige jaarcontracten en meerjarige contracten af te sluiten.
Deze aanbiedingen vind je terug in de energievergelijker.
Ontwikkeling van de gasprijs
De hogere gasprijs wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door verminderde toevoer van gas uit Noorwegen. Bij drie grote gasvelden en -installaties in dat land ligt de productie stil.
Een andere reden is dat China’s economie weer herleeft, waardoor de vraag naar vloeibaar gas (LNG) toeneemt en zorgt voor een krappere wereldmarkt en dus hogere prijzen.
Ontwikkeling van de gasprijs in 2023:
Vooruitkijken is gokken: de gasprijzen kunnen weer gaan dalen, zodra de toevoer uit Noorwegen weer toeneemt, maar de situatie blijft onzeker.
We hoeven geen recordprijzen van boven de 3 euro per kuub zoals vorig jaar te verwachten, maar een kalme gasmarkt? Voorlopig nog niet.”
Koen Kuijper (Energie-expert)
Via onze nieuwspagina blijf je op de hoogte van de actuele ontwikkelingen op het gebied van de gasprijs, energietarieven en andere energie gerelateerde ontwikkelingen.
HHenk Smit
Noorwegen heeft veel stroom. Over. Door. De vele waterkracht centrale die. Er zijn en. Dehoge. Bergen met sneeuw
ReagerenJJos
@Henk Smit
ReagerenMaar ze krijgen het niet hier!
Op dit moment ook het gas niet door zeer noodzakelijke reparaties die jammergenoeg uitlopen tot in juli!
FFrits
En dan zeggen dat de mensen die geen zonnepanelen hebben mee betalen voor de terugleveren van stroom. Nou ik betaal ook mee voor alle toeslagen, zoals zorgtoeslag,huurtoeslag,kinderbijslagetc,waar ik zelf geen gebruik van kan maken.
ReagerenJJos
@Frits
ReagerenZo werkt ons Sociale Stelsel.
Zonder kinderen en boven het norminkomen geen recht!
En dat met die panelen is al een groot probleem!
Het netwerk is al jarenlang verwaarloosd!
Kan het transport van de terug geleverde energie er eigenlijk niet bij doen.
Vroeger had een huisaansluiting één zekering van 4 A.
Tegenwoordig is de aansluitwaarde 3 x 25 A.
Een enorme toename van het te leveren vermogen over het netwerk.
Je ziet ook dat de netwerkkosten dit jaar enorm zijn gestegen!
Zonnecollectoren promoten en subsidiëren en geen rekening houden met de netwerkcapaciteit!
Ook weer een blunder van Den Haag.
Wie betalen dat Frits?
Wij allemaal uiteraard!
Wij betalen voor alle miskleunen van dit kabinet.
Ook met een AOW tje!
KKoen
@Jos
Die met een aow tje hebben in de jaren alles uit de klauwen laten lopen.
ReagerenJJos
@Koen
ReagerenUw ouders en grootouders ook?
MMark
@Jos 1x40A zul je bedoelen. Nu is de standaard al jaren 3x25A. Maar het probleem is niet de aansluitwaarde, maar de grote continue vermogens die eroverheen gaan.
ReagerenPPatrick
Controleer even de TTF gasprijzen ! Dit is pure bangmakerij ! Trap er niet in, dit is om vaste contracten tegen hoge prijzen te slijten. Dat dit mag snap ik echt niet. Schurkt tegen oplichting aan.
ReagerenJJos
@Patrick
ReagerenZe hebben waarschijnlijk in paniek voor een jaar gas gekocht op 15 juni jl. voor een prijs van rond de € 38,00 per Mwh!
Waren ze bliksemsnel bij, een echte buitenkans die zo weer weg was!
***
FFrits
@Patrick
Dit heeft niets, maar dan ook niets met oplichting te maken.
Dit is simpelweg hoe de markt werkt.
De TTF gasprijzen zijn exclusief energiebelasting, inkoopkkosten en btw.
Neem je de prijs voor contracten van komende winter dan kom je uit op tarieven van boven de 1,35 per m3.
Dan is wat nu als vaste contracten nog wordt aangeboden helemaal geen slechte keuze.
ReagerenJJos
@Frits
ReagerenU vergeet de energiebelasting van ruim 59 cent per m3 gas nog te vermelden in uw berekening!
Overigens is het wel verbazingwekkend dat in de middag van 15 juni jl. een plotselinge piek optreed in de TTF grafiek van € 49,xx per MWh !
Het gevolg is dat de websites van Essent en Vattenfall ineens niet meer werken en dringend aan onderhoud toe zijn.
De bestaande contracten zijn onbereikbaar en als ze de volgende dag terugkomen is Vattenfall rond de € 10,00 duurder per maand.
Voor die hoge prijzen was altijd de verklaring dat het gas eerder was ingekocht!
Maar nu zie je pas hoe ze het doen!
Ze kopen gewoon heel dynamisch in, op de spot market.
Dat was overigens ook de kritiek van Poetin zo’n 1,5 jaar geleden!
HHenk Smit
@Patrickde. Noorwegen. Is. Stroom. Zat door de vele watercentra stroom.in over vloet.
ReagerenBBas
@Patrick
ReagerenDie TTF Gas prijs heeft juist deze afgelopen week rare koerssprongen gemaakt 😉
JJohn
Rijkste land van Europa zijn we.Het Quatar van Europa.
ReagerenAlleen de laatste 20 jaar word ons geld uit gegeven voor de gekste doelen
In deze tijd had Den Haag makkelijk bij kunnen springen betreffende btw op gas en licht[hadden het nooit commercieel moeten maken trouwens]
Nu is het gokken welk contract.
De 1 betaald de hoofdprijs,en de ander lacht iedereen uit.
Kan niet mensen ,zo ga je niet om met de basisbehoeftes
Zijn er nog alleenverdieners?zoja,heb respect voor jullie met deze lasten
PPaul
@John
Helemaal mee eens, ik ben alleen verdiener gedoemd om in de vrije sector te wonen dat ook al een zooitje is, dat geklooi met energie kan ik er al helemaal niet bij hebben.
ReagerenMMark
Hoezo duurt het een hele winter om de gasprijs van gemiddeld €3,50 na €1,44 te krijgen! Terwijl de gasprijs letterlijk 1 dag internationaal op €3,50 lag, een dag!!!
Nu stijgt de prijs wat weer en ze zijn er als de ratten bij.
ReagerenJJos
@Mark
ReagerenEn het is elk moment te zien op de grafiek van de TTF!
JJos
@Mark
ReagerenVolgende week eens kijken hoe snel de websites van Essent en Vattenfall weer op tilt gaan voor noodzakelijk onderhoud als de TTF weer omlaag gaat!
Als het maar niet zo traag gaat als de vorige keer!
Wat laten ze zich in de kaart kijken hé.
OOriginal
De overheid zou dienend moeten zijn aan de burger. Destijds waren energiemaatschappijen nutsbedrijven.
ReagerenNu is de burger overgeleverd aan de excessieve grillen van een misdadige overheid waarbij bestaanszekerheid een woord is uit vervlogen tijden. De angst regeert: energie, water, zorg, immigratie en asiel, wonen. Op alle leefgebieden is er onzekerheid gecreëerd door de overheid; gekozen door de burger wel te verstaan. Wellicht koekje van eigen deeg, want bij de volgende verkiezingen verwacht ik dat mensen weer gaan kiezen voor zelfkastijding. Zolang de burger dit doet wordt het huidig beleid niet doorbroken.
JJos
@Original
ReagerenBravo.
MMedic
@Jos
De fout licht bij ons
ReagerenDe Nederlandse bevolking.
Vind alles maar ok
Wij moeten meer in opstand komen
Zoals de boeren dat gedaan hebben
En de Franse bevolking
En wij moeten ons los maken
Van dat stelletje boeven in brussel
Wij moeten onze eigen weg zoeken
En geen meelopers zijn
PPaul Coppus
@Medic mee eens.
ReagerenJJos
@Medic
ReagerenU wijst terecht naar de strijd van de boeren en het voorlopig bereikte resultaat.
En u spoort zelfs meerdere stromingen aan het zelfde te doen.
Met deze regering zal er uiteindelijk niets anders opzitten!
Alle argumentaties en zelfs besluiten van de Eerste Kamer worden genegeerd en afgedaan met kulverhalen en vormen van amnesie.
Het is echt onbegrijpelijk dat zo’n man daar zo lang mee wegkomt!
U mag wat mij betreft ook de afwikkeling van de schade in Groningen door het onbeperkte oppompen van aardgas benoemen.
Alle andere weggepoetste problemen ook.
Ik heb zelden zo’n incompetente ploeg bestuurders bij elkaar gezien!
En ik loop al even mee.
Vanaf januari 1942.
Gelukkig maar veel te laat, worden zelfs tijdens de regeerperiode van deze despoten, verkeerde beslissingen weer teruggedraaid.
De studiefinanciering is daar een goed voorbeeld van.
De liberalisatie van de Energiemarkt laat nu heel duidelijk zien welke gevolgen die heden ten dagen nog steeds heeft!
Door concurrentie zouden de prijzen vanzelf wel lager worden volgens Annemarie!
Het tegendeel is waar!
De zorg zou betaalbaar moeten blijven maar er is nooit bij vertelt door wie!
In feite is de zorg nu ook onbeheersbaar en onbetaalbaar geworden.
Juist de gezondheidszorg in Nederland was een voorbeeld voor president Obama!
Er zijn nog veel meer voorbeelden te noemen maar ik ben van mening dat het beter past in een andere rubriek.
WWietse
@Jos
ReagerenJippie, lang leve de marktwerking !
Het OV, Zorg, Energie, Water,
Waar Nederland zo goed in was, en nu …… gewoon triest
DDennis
@Jos een eerste Kamer besluit niets. Die toetsen een wet j/n en geven advies.
ReagerenLaat je niet misleiden door de populistische partijen die verkondigen dat de eerste Kamer een besluit maakt.
Als de 2e kamer een wet maakt dan wordt deze voorgelegd bij de 1e kamer. Die keurt het goed en dan is het een wet of keurt af en dan gaat die terug naar de 2e kamer met advies. Daarom is een meerderheid belangrijk.
Wat je eigenlijk zegt is dat je het niet eens bent met de meerderheid van één van de twee of misschien wel beide kamers. Dan ben je bij de verkiezingen weer aan de beurt. Succes!
JJ
@Dennis
De 1ste kamer moet de nieuwe wetten, aangenomen door de 2de kamer, toetsen aan de grondwet.
De laatste jaren worden er wetten doorheen gedrukt op basis van partijpolitiek. Hiermee wordt de controlerende rol van de 1ste kamer teniet gedaan.
ReagerenJJos
@Dennis
De tiende Penning!
Nee, je moet natuurlijk luisteren naar de gelovigen en de praatjesmakers in de de vier kabinetten Rutte!
ReagerenDe Toeslagenaffaire, het jatwerk in Box III, en de diefstal van de AOWers!
Ik kreeg even het idee dat ik een leesteken vergeten was.
Op de door mij geschetste problematiek gaat u niet in!
Als u de kritiek hier goed leest dan gaat dat een hele bedenkelijke kant op!
Als de Eerste Kamer al niets meer voorstelt kan ie worden opgeheven!
Net als de Eerste Kamer trouwens!!
Dat wordt tegenwoordig allemaal binnenskamers beklonken.
En wie niet meeloopt krijgt een functie elders.
Mark Rutte bedreigt onze samenleving!
Een zielige man die je rustig krijgt achter het bureau van een ander!
Laten we ons beperken tot het energiedrama.
MMartijn
@Original alsof de overheid dat niet is. Waarvan denk jij dat de zorg, uitkeringen, wegen, subsidies, onderwijs van betaalt wordt?
ReagerenLLeonie
@Orginal hulde!! Mooi gesproken!!
ReagerenMMichel
@Original
ReagerenGeen woord van gelogen.
MMarinus Bouck
@Original
Beter verwoorden kan niet top!
ReagerenRRene
We begrijpen in Nederland nog steeds niet dat de voorman Rutte minister president is van de doorgaans vermogende VVD aanhang en niet van alle Nederlanders. Als je een regering wilt die voor alle Nederlanders is, moet er geen VVD gestemd meer worden. Een staatsgreep is gewoon anders kiezen. Zo simpel is het. Maar ziet u dit gebeuren?? Ik niet. Pleeg uw eigen staatsgreep en vertrek uit nederland of kies massaal rechtse partijen. Het gaat in nederland echt niet meer beter worden. Alle hoop van onze regering is gericht op Brussel omdat onze regerings partijen het zelf gewoonweg niet meer weten. Nederland is niet meer te besturen door chaotische domme tegendraadse wetgeving door 4 kabinetten Rutte. Daarom moet de raad van State telkens nee verkopen door de verkeerde wetgevers in Den Haag. Ik zelf heb de afgelopen 50 jaar nog nooit zo’n puinhoop in Nederland gezien als nu. En om het weer op de rails te krijgen gaat dit de nederlandse bevolking ernstige financiele schade brengen, als het al niet te laat is. Onze regering weet het inmiddels niet meer. Dus moet uit Brussel de verlossing komen. Dat gaat ie echt niet worden. Met dank aan alle met name VVD en D66 kiezers is het zo’n puinhoop. Schreeuwen en goede raad roepen aan de zijlijn werkt niet meer. Anders kiezen. Kies massaal rechts zodat links inclusief huidige coalitie volledig buiten spel staat. En zij weer niet in achterkamertjes coalities kunnen smeden tot meerderheden. De enige democratische staatsgreep die zoden aan de dijk zet is rechts stemmen. Maar reken er ernstig op dat u in de komende jaren héél véél geld gaat kwijt zijn om Nederland weer op de rails te krijgen. En als het aan die klimaat drammer van de PvdA in Brussel ligt (Timmermans) gaat Nederland failliet. Misschien voor u onvoorstelbaar maar wel een realistische toekomst voorspelling.
ReagerenDDeskundige
@ idd helemaal waar we gaan failliet aan die linkse politiek betaalbare woningen beloven die beschikbaar komen voor immigranten, en energiebedrijf Essent heeft zogenaamd al een tijdje storing zodat ik als klant geen contract kan afsluiten
ReagerenJJos
@Deskundige
ReagerenBij Vattenfall precies hetzelfde!
LLGT
@Rene
ReagerenAlles is mogelijk met die gekken in Den Haag. Voorlopig heeft dat zooitje de Energiebelasting extra verhoogd en wordt de accijns op benzine gewoon weer met 17 ct verhoogd
Niks medelijden met miljoenen Nederlanders die het moeilijk hebben.
Gewoon alle belastingen omhoog maar gelukkig kunnen de dames en heren van de Regering en de 2 kamer voorzitters gratis in hun riante meest grote BMW’s rondrijden, oh ja met chauffeur.
Burgers zijn niet meer in tel, alleen milieu en asielzoekers.
Inderdaad, stem ze weg en ga volledig over op RECHTS. Links betekent armoede.
RRuud
@LGT
Een grote kontebonkerij die gehele Nederlandse regering
Overal naar toe in misselijk makende grote vervuilende auto s of met dat kerosine slurpende vervuilende regeringstoestel…
En een koning die niet ingrijpt..
ReagerenWas vroeger in de middeleeuwen wel anders…
PPascal
@Rene
ReagerenGoed gesproken.
Weg met dat Woke gedoe en klimaat hysterie.
MMartin
@Rene
Je weet dat VVD een rechtse partij is, toch? En mn VVD en CDA het huidige klimaat geschapen hebben? Een juiste deductie zou dan eerder zijn dat je níet meer rechts zou moeten stemmen.
ReagerenJJan Jaap
@Martin
ReagerenDe VVD is al jaren geen rechtse partij meer
PPatrick
En wat denk je dat die schoften in den haag doen precies per 1 oktober de gaskraan dicht in Groningen om zo nog meer de prijs op te drijven
ReagerenJJos
@Patrick
ReagerenDus minder omzet in aardgas.
Minder inkomsten uit de energiebelasting!
Dus hogere energiebelasting!
Ik vrees toch dat het volledig uit de hand loopt.
En krachtdadige figuren lopen er niet meer rond in deze regering!
JJan
De gasprijs wordt gaat het zelfde mee gebeuren als met de benzine.
ReagerenHet minste of geringste op de wereld gebeurd dan gaat de prijs flink omhoog, om vervolgens lang over te doen om de daling in te zetten. Kassa voor de GROOT GRAAIERS.EN DE OVERHEID.
PPeggy
@Jan
Volledig mee akkoord meneer Jan de overheid heeft hier zeker niet te klagen mee, KASSA, KASSA, vriendelijke groeten peggy massart
ReagerenGGuus subelack
Op een of andere manier word je belazert waar je bij staat . Het stroomnet word overbelast de gasprijs schiet omhoog ondanks de hete zomer .we worden goed uitgemolken .
ReagerenJJos
@Guus subelack
ReagerenEn de regering blijft de energiebelasting maar verhogen!
Zogenaamd om het gasverbruik te reduceren.
Het was van het begin af aan roven!!
Een doodgewone ordinaire belastingtruc!!
Volgend jaar weer!!
Tot ook in Nederland ouderen in huis sterven van de kou!
KKees
Er wordt momenteel geen gas verbruikt, eneco zet straks het variabele weer op 3 euro, daar moet je niet zijn.Ook het 3 jarig contract is nu al veel te duur. Bij 1,00 m3 gas voor 3 jaar wordt het interessant. ANDERS BIJ DYNAMISCH BLIJVEN OF WORDEN.
ReagerenJJos
@Kees
ReagerenDenk even met mij mee Kees.
De deugnieten in Den Haag werken alleen met lapmiddelen en belastingmaatregelen!!
Je ziet de ellende al aankomen voor de komende winter!
Het probleem voor de patsers en de speculanten is het risico van de vaste contracten.
Het zou dus voor alle partijen een geweldige zekerheid zijn als het rijk een soort garantiefonds zou instellen om dat risico (desnoods partieel) te dekken!
Daarmee kunnen zij wat meer vaste contracten in de markt zetten en wat meer rust brengen in deze totaal verziekte energiemarkt.
Het is nu al een compleet gekkenhuis!!
RRené Gerritsen
@Kees: inderdaad, de vaste contracten die aangeboden werden eind vorige maand, waren voor mij als dynamische contact eigenaar niet interessant. De prijs moet nog flink omhoog voordat dynamisch duurder wordt. Geen wonder, want bij een vast contract zit die onzekerheid verwerkt in de prijs.
Wat hier gebeurt is precies wat vorig jaar ook gebeurde in de zomer: paniek in de markt en een paar mensen die hier heel rijk van worden. De gasreserves zitten voller dan ooit rond deze tijd, Noorwegen komt straks terug online en de prijzen zullen weer dalen. Maar de graaiers die verdienen per verkocht contract, grijpen deze korte stijging graag aan om paniek te zaaien. Angst is een slechte raadgever.
ReagerenJjerommeke
vast energie contract blijft een gok. als de gasprijs op de markt te hoog wordt, kunnen er energieaanbieders omvallen omdat ze duurder moeten inkopen. met als gevolg dat de klant daar de dupe van is. dat hebben we al eerder gezien. bovendien is de gasprijs heel gevoelig voor speculaties op de markt. ook dat hebben we eerder gezien. en de overheid grijpt maar niet in bij de energie cowboys.
ReagerenHHeek
Onze landverraders in Denhaag
Reagerenspekken hun vriendjes weer.
Ze zij vergeten dat ze voor ons werken.
Staatsgreep nodig in niemandland.
Wie durft?
JJos
@Heek
ReagerenOnder deze omstandigheden moeten ze die energiebedrijven gewoon buitenspel zetten.
De energievoorziening is te belangrijk om dat over te laten aan deze patsers en speculanten.
Bovendien moeten ze nu direct ophouden met de Barbatruc van de energiebelasting.
Er is bijna geen gas meer dus op basis van belasting kun je niet meer minder verbruiken!
Het is gewoon pure waanzin!
Bedankt Jan Pronk!
WWinnie
Als de prijzen dalen dan duurt het lang voordat de consumentenprijzen ook dalen omdat de (duur) ingekochte voorraad eerst op moet. Maar als de prijzen hoger worden, dan gaan de consumentenprijzen direct mee. Kan iemand me uitleggen waarom dat geen afzetterij is?
ReagerenJJos
@Winnie
ReagerenDat is niet uit te leggen Winnie!
Voor die contracten is het gas allang ingekocht!
Op deze levendige markt is niet in te kopen!
Het probleem is dat de Chinezen het bloedheet hebben en de Noren niet snel genoeg kunnen repareren!
Gevolg, een nóg lager aanbod van gas en grote paniek, óók bij de inkopers van energiebedrijven.
Onze leverancier Vattenfall heeft gisteren alle aanbiedingen van vaste contracten van 1 en 3 jaar van hun website gehaald en de website ligt voortdurend in storing.
Dit is nog erger dan beleggen!
KKees
De energieleveranciers maken gruwelijk misbruik van de omstandigheden!!!
ReagerenJJos
@Kees
Reageren@Kees
Derhalve dienen ze nu zo snel mogelijk te worden genationaliseerd!
Het loopt nu al gruwelijk uit de hand terwijl wij nauwelijks gas verbruiken bij deze temperaturen!
Hopelijk komt de VVD niet op het lugubere idee het drinkwater te liberaliseren!
Zodat ze daar hun zakken ook mee kunnen vullen!
JJoke
@Kees, precies kijk naar Powerpeers. Ze hadden de tarieven voor vaste contracten verlaagd en nu eenklaps 4 cent per kWh duurder voor 1 jarige vaste stroomcontracten (nu 0,399893 cent per kWh, dus net onder de plafondprijs, zodat de overheid geen enkele zeggenschap heeft). De terugleververgoeding was 21 cent per kWh en nu 11 cent per kWh.
ReagerenSSchults
Wordt het geen tijd dat de politiek in grijpt bij de energie leveranciers Wordt steeds gekker
ReagerenJJos
@Schults
Ja, onmiddellijk!
ReagerenDe energiebedrijven buitenspel zetten!
DDave
Heerlijk die angst! Lekker vastzetten hoor maar dan houdt je argument toch geen stand. Als de gasprijs weer extreem stijgt dan wordt alles nog veel duurder. De rekening voor de relatief lage prijzen in de vaste contracten komen hoe dan ook in die situatie. Betalen zullen we! Ps. de gasprijs staat nu op €34 dat is een daling van ruim 15%.
Reageren